Collectieve Gastvrijheid
Een reeks ideeën en projecten (ontwikkeld binnen en buiten Constant), die het concept ‘gastvrijheid’ onderzoeken in het kader van collectieve creatieprocessen.
Het begrip ‘gastvrijheid’ is relevant in het kader van artistieke residenties. Het gaat over de specifieke kenmerken en verwachtingen die horen bij de rol van ‘gastheer’, in dit geval toegekend aan organisatoren, curatoren en culturele instellingen, en de rol van ‘gast’ die betrekking heeft op de uitgenodigde kunstenaars. Sinds 2014 organiseert Constant twee keer per jaar transdisciplinaire residenties. We noemen die ‘werksessies’. Hiervoor creëren we een tijdelijke werkomgeving, waar deelnemers met verschillende achtergronden, origines, genres en talen samenkomen om ideeën te ontwikkelen rond een specifiek thema. De notie van ‘gastvrijheid’ is erg belangrijk tijdens deze werkmomenten. Het gaat erom een veilige omgeving te bieden, waar deelnemers zich vrij voelen om uit te wisselen en samen te werken op de meest comfortabele en ontspannen manier.
Iteraties
Tijdens een conferentie op 7 november 2019 in Bozar in Brussel, schetsten Donatella Portoghese en Peter Westenberg de krijtlijnen die voortkwamen uit het project Iteraties. Het uitgangspunt van dit project was het experimenteren met collectieve creatieve processen in een digitale omgeving. Tijdens een reeks residenties in heel Europa, werden begrippen besproken en verkend, zoals wederkerigheid, samenzijn, collectief terrein, conflicten, misverstanden, collectieve identiteit. De deelnemende kunstenaars en kunstenaressen vertaalden deze begrippen vervolgens in performances en tentoonstellingen. Waarom is samenwerking belangrijk? Zoals Reni Hofmüller, directeur van esc medien kunst labor in Graz, ooit zei: “Het internet is de belangrijkste werkinfrastructuur van onze tijd, maar het internet is te groot om er op je eentje betekenis in te vinden. We hebben elkaar nodig om te leren en uit te wisselen”. Het is door samen te werken en elkaar te beïnvloeden dat we ons de wereld van morgen kunnen inbeelden en vorm geven. Maar wat zijn de voorwaarden om ‘samen te werken’?
Over wederkerigheid
Wanneer je residenties organiseert, breng je mensen samen met verschillende achtergronden, die uiteenlopende talen spreken en allerlei behoeften of verwachtingen hebben. Mensen die een residentie aanvragen of uitgenodigd worden, komen niet alleen. Ze brengen een reeks voorwaarden met zich mee, verlangens, twijfels zelfs; soms ook familieleden of jonge kinderen. En dat gebeurt niet zonder complexiteit. De term ‘wederkerigheid’ is net zo belangrijk als ‘gastvrijheid’. Het impliceert een gevoel van solidariteit, empathie, uitwisseling van kennis en wederzijds leren tussen instellingen, kunstenaars en kunstenaressen die bij het proces betrokken zijn.
Tijdens een gesprek in Hangar in Barcelona, bespraken Sergi Botella, Marta Garcia, Marzia Matarese en Donatella Portoghese de begrippen ‘gastvrijheid’ en ‘wederkerigheid’ en hoe deze van toepassing zijn op de residenties en werksessies die ze organiseren. De bovenvermelde mind-map lag als uitgangspunt op tafel. Een deel van deze uitwisseling werd opgenomen in het artikel reciprocity - recIprocIdad van Sergi Botella, als bijdrage aan de publicatie Residencies Exchange. Het is een compendium van teksten en dialogen, geschreven door managers van internationale residenties. Ze reflecteren over vier sleutelbegrippen in het kader van kunstenaarsresidenties: mobiliteit, wederkerigheid, de academische wereld en gastvrijheid. Het boek werd gepubliceerd door het platform hablarenarte in Madrid in 2019:
http://www.hablarenarte.com/uploads/proyectos/326_2144.pdf
Een tijdje geleden schreef performer Andrea Fraser een tekst met de provocerende titel ‘As If’ We Came Together to Care. Ze reflecteert op de psychologische dimensies van gastvrijheid in kunstinstellingen. Artistieke residenties leveren altijd complexe relaties tussen gastheer en gasten op. De positie van de instelling als gastheer en de kunstenaar of kunstenares als gast kan ook verschuiven in relatie tot sociale, politieke, economische en ethische omstandigheden. Ruimte, tijd, uitwisseling en middelen bepalen situaties van gastvrijheid, die intrinsiek verbonden zijn met de verschillende niveaus van culturele productie. Dit essay verscheen voor het eerst in 2016 in ‘Cultures of the Curatorial’, gepubliceerd door Sternberg Press.
Technologieën voor samenwerking
‘Introduction: Radical Feminist Storytelling and Speculative Fiction: Creating new worlds by re-imagining hacking’ verscheen
in het nummer 13 van ADA, een tijdschrift over gender, nieuwe media en technologie. In dit artikel dromen Sophie Toupin en Spideralex “over specifieke geografieën van het denkbeeldige, wat voor hen een actieve doe-praktijk is.”Een praktijk die gesitueerd, meervoudig en collectief is, met non-stop ‘loops’, waarin feministen lezen, citeren, samenzweren, bestuderen, elkaar ondersteunen en op elkaar beroepen“. Verder suggereren ze dat”speculatief handelen in een technologische context helpt om de soorten feministische technologieën, technowetenschappen en infrastructuren te voorspellen, die nodig zijn om systemische transformaties te (her)verbeelden en in de wereld te helpen zetten…Speculatief handelen is infrastructureel, omdat het de circulatie mogelijk maakt van ondermeer ideeën, fabulaties en dromen."
https://adanewmedia.org/2018/05/issue13-toupin-spideralex/
Manifesto For Maintenance Art 1969!
Mierle Laderman Ukeles schreef het Manifest For Maintenance Art in eerste instantie als een voorstel voor een tentoonstelling met de titel ‘Zorg’. In het manifest legt ze de nadruk op onderhoud als een creatieve strategie. Het bestaat uit twee delen. In deel I maakt ze onder de noemer ‘Ideeën’ een onderscheid tussen de twee basissystemen van ‘Ontwikkeling’ en ‘Onderhoud’.’Ontwikkeling’ wordt geassocieerd met ‘pure individuele creatie’, ‘het nieuwe’, ‘de verandering’. ‘Onderhoud’ heeft als taak om ‘het stof van de pure individuele creatie af te houden, het nieuwe te behouden, de verandering te ondersteunen’. Het tweede deel beschrijft haar voorstel voor de tentoonstelling. Ze begint met de uitspraak “Ik ben een kunstenares. Ik ben een vrouw. Ik ben een echtgenote. Ik ben een moeder. (Willekeurige volgorde) Ik doe uitzinnig vaak de was, ik maak schoon, kook, vernieuw, ondersteun, bewaar, enz. Ook, (tot nu toe apart) ‘maak’ ik Kunst. Nu ga ik deze alledaagse dingen gewoon doen, en ze doorspoelen naar het bewustzijn, ze tentoonstellen, zoals Kunst […]. Mijn taken zullen het werk zijn”.
Operating / Exploitation
Een computersysteem functioneert via inter-operererende scripts die voortdurend onderhandelen over samenwerking, instrumentalisatie en hiërarchie tussen de verschillende met elkaar verbonden elementen. De tentoonstelling Iterations #5: Operating /Exploitation kwam voort uit twee groepsresidenties die plaatsvonden in juni en oktober 2019 in BozarLab in Brussel. De deelnemende kunstenaars en kunstenaressen kozen voor het besturingssysteem van een computer als metafoor om parameters en voorwaarden voor samenwerking te onderzoeken. De titel zelf plaatst zich in de semantische ruimte tussen de Franse en Engelse benaming voor ’besturingssysteem’: ‘operating system’ en ‘système d’exploitation’. Operating / Exploitation ging over de technologie van samenwerking. Technologie moet in deze context niet worden geïnterpreteerd als ’high tech’, maar het refereert aan alles dat gezegd kan worden over de kennis, gereedschappen en technieken die verbonden zijn aan de actie van het samenwerken.
http://constantvzw.org/site/Iterations-5-Operating-Exploitation,3232.html
Infrastructuren voor de praktijk van het delen
Etherpad
Etherpad is een open source online editor waarmee je gezamenlijk en in real-time documenten kan bewerken. Pads en soortgelijke collectieve schrijfhulpmiddelen worden vaak gebruikt, zowel in intieme samenwerkingen als over lange afstanden.
Etherbox
“Etherbox” is de naam voor een configuratie van software en hardware. Etherbox werd gecreëerd tijdens een workshop over Machine Learning in 2016 in Brussel, een organisatie van de Universiteit van Aarhus, Transmediale en Constant. Etherbox ontwikkelde zich tot een lokale onafhankelijke server, die als tijdelijk schrijf- en publicatieplatform gebruikt wordt tijdens werksessies. Deelnemers kunnen er bestanden, bronnen, code, afbeeldingen en andere documenten delen.
GitLab repositories
GitLab is een open source platform dat wordt gebruikt door ontwerpers en makers. Ze delen er hun projecten, in het bijzonder de broncode, bronmateriaal en andere digitale documenten.
Domaine Public / Nubo
Domaine Public is een niet-commerciële structuur voor webhosting. Het wordt onafhankelijk en collectief beheerd door alle leden. Domaine Public promoot autonomie in het beheer van computergereedschappen voor verspreiding en communicatie. Ze bereiken een groot publiek en vooral niet-specialisten. Nubo is een Belgische coöperatie die online diensten aanbiedt met respect voor privacy. Nubo is een online opslagruimte (cloud) en een e-mailadres (mail) dat je zelf beheert. Nubo is voor iedereen toegankelijk, ongeacht gebruik of vaardigheden.
NextCloud
Sinds 2014 deelt Constant een werkruimte met ongeveer 60 andere Brusselse individuele kunstenaars, artistieke organisaties en collectieven. Om het beheer van de ruimte te vergemakkelijken, worden 3 gemeenschappelijke kalenders op Constant NextCloud gehost (NextCloud is een open source file hosting site). Het zijn essentiële en eenvoudig te delen gereedschappen, waarmee gemeenschappelijke ruimtes tussen veel gebruikers collectief toegankelijk en beheerbaar zijn.
De Techno-Galactische Inloopkliniek
De Inloopkliniek bood ter plaatse hands-on observaties aan door professionals en amateurs. De diensten varieerden van impromptu interface kritiek, collectieve inspectie van code, data dompeling, verschillende vormen van netwerkanalyses, onbruikbaarheidstesten, de identificatie van onbekende virussen, het inschatten van risico’s, het openen van zwarte dozen en meer. De inloopkliniek was een dienst van het Techno-Galactic Software Observatory, een werksessie georganiseerd door Constant van 7 tot 12 juni 2017 in het World Trade Center in Brussel.
Lijst van de diensten die in de Inloopkliniek werden verleend
Hosting service
Wordt u al geholpen?
De laatste editie van Verbindingen/Jonctions vond plaats in Variable (Constants tijdelijke kunstenaarsatelier op dat moment) in december 2013 en stond in het teken van een feministische review van mesh-cloud-autonome en D.I.Y.-servers. Voor deze gelegenheid nodigde Constant een groep vrienden uit, die als ‘hosts’ optraden. Ze heetten de deelnemers welkom en maakten het hen gemakkelijk. Het was een manier om hun ‘service’ te integreren in de geest en de intentie van de werksessie.
Zorgzame keuken
Voor elke werksessie nodigt Constant professionele en amateur koks uit, om met hun vegetarische maaltijden, hun passie en creativiteit, bij te dragen aan de ‘gastvrijheid’ van deze werkmomenten. We genoten ondermeer van de culinaire kunsten van Guillaume Bernier, Sunyoung Choi, Joris Vermeir, Louise Mestrallet en Christian Valens, Charlotte Lambertini van Les cocottes volantes, het team van La Poissonnerie, Delices Afghans à domicile.
Dit boek is van jou. Recepten voor artistieke samenwerking
Op een plek waar meerdere mensen samenwerken, wordt de keuken al snel de ontmoetingsplaats waar informele uitwisselingen plaatsvinden. Het korte essay ‘A Guest + A Host = A Ghost’, gepubliceerd in ‘’This book is yours. Recepten voor artistieke samenwerking’, praat hierover. Sally De Kunst, directeur van Arc artist residency in Romainmôtier, denkt dat ‘het belonen van artistieke uitwisselingen alleen kan plaatsvinden in een vriendelijke sfeer die vertrouwen, wederzijds respect en generositeit bevordert… De keuken moet het hart zijn van een instelling, een project of een gemeenschap… Op een plek waar ’gastheren’ en ‘gasten’ met elkaar in contact komen en relaties ontstaan, is er behoefte aan een geest van wederzijds vertrouwen en begrip. De rollen veranderen en de gasten worden op hun beurt gastheer.’
Collectief afwassen
En ja, de afwas maakt ook deel uit van de informele uitwisseling van ervaringen en gedachten.
Voorwaarden voor samenwerking
Cuisine Interne Keuken
Het project Cuisine Interne Keuken werd in 2004 opgestart tijdens Jonctions/Verbindingen 7, een jaarlijks festival rond kunst, technologie en ethiek georganiseerd door Constant. We selecteerden 15 vragen rond de ingrediënten en recepten van cultureel werk. Sommige van deze vragen waren vrij eenvoudig, andere lieten meer ruimte voor interpretatie of zelfs ontwijking. Het idee was om de praktijk, de instrumenten en de voorwaarden op hetzelfde niveau te brengen, om zo hun onderlinge relatie in vraag te stellen. Cuisine Interne Keuken is ontstaan vanuit de wens om de interne organisatie van de culturele wereld waarin we werken zichtbaar te maken, met haar geschreven en ongeschreven wetten, besluitvormingsprocessen en waardensystemen.
Caveat
Caveat is een collectief onderzoek naar de ecologie van de kunstpraktijk. Het werd geïnitieerd door Jubileum, in samenwerking met Open Source Publishing, No New Enemies en Été 78. Caveat probeert een meer duurzame en evenwichtige manier van werken te vinden binnen de bestaande wettelijke kaders. En wanneer de grenzen van het bestaande systeem zijn bereikt, probeert zij met mogelijke nieuwe verhalen te komen die ruimte bieden voor reflectie.
Collaboration Contamination
In het kader van het project Iteraties, en na een reeks online ontmoetingen vooraf, kwamen 6 kunstenaars en kunstenaressen samen in de fysieke ruimte van esc medien kunst labor in Graz (Oostenrijk). Tijdens tien dagen van intensieve uitwisseling veranderden ze de galerij in een ruimtelijk laboratorium
gevuld met ideeën rond ‘samenwerking’ en ‘besmetting’. Als gevolg vulde echte vuiligheid (aarde) de helft van de ruimte en gaf substraat aan zaden en planten om te groeien - een metafoor voor de constante transformatie en het onderzoek naar een gemeenschappelijke grond waarin zaden van samenwerking langzaam moeten groeien. Door machtsverhoudingen te ondermijnen en met één actie een nieuw conglomeraat te bouwen, verdwenen de individuele namen van de kunstenaars, met uitzondering van enkele klinkers die een nieuwe samenstelling formuleren: Common Ground.
https://iterations.space/iterations-4-04-05-2019-to-26-05-2019/
Richtlijnen voor samenwerking
De Richtlijnen voor samenwerking zijn samengesteld door en voor Constant. Ze stellen veerkrachtige afbakeningen vast die plooien, buigen en veranderen maar die ook bescherming bieden wanneer dat nodig is. Gedurende twee maanden in het najaar van 2019 werd het venster van Constant ingezet als openbaar notitieblok voor deze richtlijnen. Michael Murtaugh ontwikkelde een kleurrijk LED-display dat de veranderingen in de richtlijnen liet zien, terwijl ze werden geschreven en herschreven. Voorbijgangers en bezoekers waren welkom om regels, aanwijzingen, scores, instructies, verwachtingen, ideeën en codes toe te voegen of te verwijderen.
Richtlijnen voor samenwerking van Constant
Meer foto’s van de reacties van het publiek op de Richtlijnen voor samenwerking
Gezamenlijke Omstandigheden
Tijdens de werksessie Gezamenlijke Omstandigheden die plaatsvond in Ateliers Mommen in Brussel in november 2019, werden de omgevingsvoorwaarden om samen te denken vastgesteld door kunstenaar Loren Britton. Zij maakten tafels en kussens voor de ruimte waarin de deelnemers werkten. Loren bood deze objecten aan als mogelijkheden om te spelen, om richtinggevende stromen te creëren en om metaforen rond oriëntatie te beschouwen als manieren om zich voor te stellen wat samenwerking kan zijn.
Tijdens dezelfde werksessie kwam een groep intersectionele trans * feministen bijeen om gezamenlijk een manifest van zorg dragen te schrijven. Het viel hen op dat weinig mensen die zich in machtsposities bevinden, iets doen aan het dragen van zorg. Ze voelden de urgentie om te praten over zorg, niet omdat die niet bestaat, maar omdat zorg dragen voor niet gelijk verdeeld is, en omdat ‘zorgen voor’ meerdere betekenissen kan hebben, afhankelijk van bevoorrechte posities, context en wie en waar we mee te maken hebben. Dit manifest is een eis aan die subjecten om binnen institutionele kaders na te denken over hun relatie tot het geven, nemen, ontvangen van zorg, om goed versleten zorgpatronen in vraag te stellen, en te bedenken hoe ze opnieuw kunnen worden ingeschreven.
Intersections of care
Het ‘Manifest van zorg dragen voor’ zal verschijnen als een bijdrage aan het artistieke onderzoeksproject Intersections of care van Florence Cheval en Loraine Furter. Zij lanceerden een oproep om bijdragen te leveren aan een compilatie van collectieve richtlijnen van zorg op verschillende gebieden en in verschillende configuraties - van informele affiniteitsgroepen, activistische collectieven tot kunstorganisaties. Deze collectie is gericht op het delen van instrumenten voor een veiligere en meer ethische samenwerking binnen groepen, organisaties en instellingen.